NESTALE PROŠLOSTI U ZEMLJI IZGUBLJENOG IMENA – Marija Stražin

Pred nama je nesvakidašnji roman autorke Marije Stražin – „Ne-stale prošlosti u zemlji izgubljenog imena” – koji se bavi položajem stanovništva, uglavnom srpskog, u Vojnoj Krajini u drugoj polovini 19. veka, konkretnije, periodom koji počinje izbijanjem Rakovičke bune (8. oktobar 1871). Razumevanje ovog romana uslovljeno je shvatanjem istorijskog konteksta u koji je radnja smeštena.

Ima nekih mjesta na Zemlji gdje nesreća sustiže nesreću, gdje patnja i bol nemaju kraja, pa ljudi moraju na njih naviknuti i s njima živjeti.
Naime, Vojna Krajina je predstavljala posebnu administrativnu i vojnu oblast u Habzburškoj monarhiji, stvorenu s ciljem odbrane granica od Osmanskog carstva. U ovom prostoru, koji se protezao od Like, preko Korduna i Banije, do Slavonije i Banata, Srbi su imali ulogu čuvara istočnih međa imperije. Međutim, položaj Srba u Vojnoj Krajini u drugoj polovini 19. veka bio je podložan brojnim izazovima. Nakon 1869. godine, kada je donet zakon o reorganizaciji Vojne Krajine, počeo je proces njenog postepenog ukidanja i integracije u civilni deo monarhije. Usled toga, Srbi počinju da gube dotadašnje privilegije vezane za vojnu službu, a postaju izloženi mađarizaciji, kroatizaciji i ekonomskom pritisku.